1. Mogiła zbiorowa powstańców 1863 r.
Mogiła powstańców 1863 r. w Beszowej.
Na cmentarzu parafialnym (od wejścia aleją ok. 50 m i po lewej stronie) mogiła zbiorowa powstańców poległych w boju pod Komorowem 20 czerwca 1863 r.
W postumencie z krzyżem żeliwnym, umieszczono dwie kamienne tablice. Na górnej tablicy napis:
"WOLNOŚĆ - RÓWNOŚĆ / - NIEPODLEGŁOŚĆ".
Poniżej, na drugiej tablicy:
Ś. P. / CZEŚĆ i CHWAŁA / POWSTAŃCOM STYCZNIOWYM / 1863 R. / 72 - OM POLEGŁYM - PARAFIA - 1976 R
Jak podaje J. Słomka (Pamiętnik włościanina):
... według informacji otrzymanych w r. 1920 w Komorowie od ludzi starszych, pamiętających powstanie, zebrano po bitwie 72 poległych i pochowano ich we wspólnym grobie w Beszowej. Ciała poległych były doszczętnie obrabowane z odzieży. Nad ich grobem postawiono w r. 1918 krzyż.
... Pod tym dębowym krzyżem ... składano kwiaty.
Przez wiele lat o zbiorowej mogile powstańców 1863 r. na cmentarzu w Beszowej świadczył tylko na miejscowym cmentarzu bezimienny niewielki ziemny kopczyk. Po odzyskaniu niepodległości na mogile postawiono krzyż dębowy. Pod nim składano kwiaty a młodzież szkolna wraz z nauczycielstwem paliła znicze, zachowując pamięć o poległych w roku 1863.
Gdy Ministerstwo Robót Publicznych, podczas zbierania informacji o mogiłach powstańczych, uzyskało fotografie grobu w Beszowej, pismem 347/G.W. z 11.IX.1928 roku, nakazało Urzędowi Wojewódzkiemu w Kielcach mogiłę uporządkować i przesłać ponownie zdjęcia. Z powodu silnych mrozów i zamieci - Zarząd Drogowy w Busku do realizacji prac przystąpił dopiero na wiosnę. W sprawozdaniu z wykonanych prac za III kwartał 1929 roku, Dyrekcja Robót Publicznych w Kielcach podała, że w Beszowej na cmentarzu parafialnym mogiła powstańców została odtworzona i nadsypana, na mogile postawiono krzyż dębowy nowy 3 m wys., z wyrzeźbionym napisem.
Starsi mieszkańcy Beszowej wspominają, jak już po II Wojnie Światowej, gdy obalił się zmurszały krzyż, to w dniach świąt 3 Maja lub w Dniu Zmarłych, znicze palono na stopniach bezimiennego kopczyka.
Pan Kotlarz, który 46 lat był kościelnym w Beszowej, wspomina, jak to w roku 1976 z pomocą parafian, ówczesny proboszcz ksiądz Bogusław Piątek, przywrócił właściwy wygląd mogiły zbiorowej z obecnym pomnikiem nagrobnym powstańców 1863 roku.
S. Zieliński (Bitwy i potyczki 1863 - 1864) podaje, że dnia 20 czerwca 1863 r. powstańczy oddział gen. Zygmunta Jordana przeprawił się przez Wisłę w powiecie Stopnickim. Jedna partia, 300 piechoty pod dowództwem mjr. Edwarda Dunajewskiego prowadziła walki w okolicy miejscowości Gace. Druga zaś, licząca ok. 350 piechoty i 50 jazdy, prowadzona przez mjr. Jan Popiela Chościaka ps. Chościakiewicz i z udziałem gen. Z. Jordana, walczyła w Komorowie. Spotykając bardzo silny opór wojska rosyjskiego, większość powstańców wróciła do Galicji. Wielu padło w boju, część powstańców utopiła się w Wiśle, podczas przeprawy. I tylko garstka kawalerii przedarła się dalej, do lasów staszowskich.
Paweł Popiel (Pamiętniki Pawła Popiela), opisując poszukiwania swego syna Jana, biorącego udział w powstaniu, tak wspomina pobyt w Beszowej:
" ... Z Tarnowa ruszyłem ku Wiśle pośród złowrogiej łuny palącego się przy drodze dużego folwarku. ... W Beszowej na cmentarzu leży wiele umarłych: przyjeżdżam, znajduję ciało Juliusza Tarnowskiego i innych. Jasia niema .... "
Cytowany w pamiętniku mjr. Jan Popiel Chościak, poszukiwany przez swego ojca Pawła, powrócił do Galicji. Podjął on w sierpniu 1863 roku następną próbę wkroczenia z oddziałem jazdy do Królestwa - była to również próba bezskuteczna.
Zwłoki Juliusza hr. Tarnowskiego, poległego w bitwie komorowskiej, w zimie 1863/1864 potajemnie przewieziono z cmentarza w Beszowej i złożone zostały w grobach rodzinnych hrabiów Tarnowskich w podziemiach kościoła oo. Dominikanów w Tarnobrzegu. Zaś przy wielkim ołtarzu w tymże kościele znajduje się pomnik nagrobny hr. Juliusza Tarnowskiego (20 XII 1840 - 20 VI 1863).
W zbiorach Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie zachowała się klepsydra informująca w Krakowie o śmierci Juliusza hr. Tarnowskiego:
†/ Za duszę ś. p./ JULIUSZA hr. TARNOWSKIEGO/ w 21 roku życia, poległego dnia 20 Czerwca 1863 roku w ataku na Komarów,/ odbędzie się/ ŻAŁOBNE NABOŻEŃSTWO/ w kościele OO. Reformatów, we Czwartek dnia 25 Czerwca 1863 r. o godzinie 10 rano,/ na które Rodzina Przyjaciół i Znajomych zaprasza.//
Mogiła w Beszowej stanowi trwały ślad nieudanej wyprawy gen. Zygmunta Jordana, powołanego w czerwcu 1863 roku na naczelnika województwa krakowskiego i sandomierskiego.
Mogiła powstańców 1863 r. w Beszowej - stan w czerwcu 2013 r.
góra strony
ostatnia aktualizacja:
23-07-2014 , 07:32
